"Στις περιοχές γενικής κατοικίας επιτρέπονται οι παρακάτω χρήσεις... εκπαίδευση, πλην τριτοβάθμιας!" και... εγένετο ΦΩΣ!

Πριν από λίγο καιρό αναρτήθηκε για διαβούλευση νομοσχέδιο που για μια ακόμη φορά, χωρίς σαφή τα κίνητρα και τη χάραξη του επιδιωκόμενου αποτελέσματος “μαγειρεύει” τα πολεοδομικά ζητήματα μεταξύ των οποίων και το πολύπαθο ζήτημα των χρήσεων γης. Το ζήτημα των χρήσεων γης, το κακοποιημένο από άδηλες οικονομικές και εισφοροαρπακτικές προθέσεις της κρατικής (και όχι μόνον) εύκολης αρπαχτής, ουδέποτε αντιμετωπίσθηκε ως αντικείμενο εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού με αμιγή πολεοδομικά, αναπτυξιακά, περιβαλλοντικά και στην προέκταση αυτών (και όχι πριν από αυτά) οικονομικά κριτήρια.

Τέθηκε λοιπόν σε ανοικτή διαβούλευση το νομοσχέδιο “Περιβαλλοντική αναβάθμιση και ιδιωτική πολεοδόμηση – Βιώσιμη ανάπτυξη, εγκαταλελειμμένοι οικισμοί και Οικοδομικοί Συνεταιρισμοί – Χρήσεις Γης” και αναρωτιέται ο απλός μηχανικός, αν υπήρξε επίσημη πρόσκληση φορέων όπως το ΤΕΕ (το πλέον αρμόδιο) για τοποθέτηση και βεβαίως, στην περίπτωση που υπήρξε τέτοια πρόσκληση (που μάλλον απίθανο είναι), αν έγινε άνοιγμα του θέματος από το ΤΕΕ προς τα μέλη του.

Δεν υπάρχει ακόμη συνολική εκτίμηση για το εν λόγω νομοσχέδιο (πέραν της διαπίστωσης ότι ανάπτυξη με συνεχείς ανατροπές του τι ισχύει και με άδηλους τους στόχους κάθε ανατροπής, είναι απολύτως ανέφικτη), όμως αυτό που “χτυπάει” με την πρώτη είναι μια μικρή αλλαγή φράσης στις χρήσεις γης…

Πρόκειται για μια τεράστια, ριζική αλλαγή για τις πόλεις, την εκπαίδευση, την προαγωγή της γνώσης, τον πολιτισμό και την παραδοσιακή και εγκαθιδρυμένη στις δημοκρατικές κοινωνίες, διαντίδραση της σπουδάζουσας νεολαίας με το άστυ και τους πολίτες. Στο άρθρο 23 που αφορά τις χρήσεις γης της κατηγορίας «Γενικής Κατοικίας» (τονίζεται: όχι αμιγούς, αλλά γενικής), μεταξύ πληθώρας άλλων χρήσεων (το συνήθων χρήσεων της Γενικής Κατοικίας) περιλαμβάνεται η «εκπαίδευση» με ρητή όμως εξαίρεση της «τριτοβάθμιας εκπαίδευσης» ο αποκλεισμός της οποίας γίνεται με μισή φράση, χωρίς σκεπτικό ή αιτιολόγηση ή καταγραφή στόχου!

Περίεργο παραμένει και το γεγονός ότι ενώ εξελισσόταν η διαβούλευση για το νομοσχέδιο, έκλεισε αιφνιδίως η δυνατότητα σχολιασμού για το εν λόγω άρθρο αρκετά 24ωρα πριν την ολοκλήρωση της διαβούλευσης!

Επί του άρθρου και ειδικότερα επί του συγκεκριμένου αποκλεισμού πρόλαβε να παρέμβει μέσω της διαβούλευσης μόνο το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ εξ όσων γνωρίζουμε υπάρχει αντίδρασή και από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και δρομολογείται και από άλλα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

.....

Όμως ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.

Μια τέτοια επιλογή οφείλει να ξεκινά από το επίπεδο των κεντρικών στρατηγικών εθνικών επιλογών για το ποιοί είμαστε (ποιά είναι η σχέση των πόλεών μας με τη γνώση, τον πολιτισμό και την παραγωγή τους) και πώς, τελικά, θέλουμε να εξελιχθούμε στο δρόμο για την επιδιωκόμενη ανάπτυξή μας. Μόνο μέσα από ένα τέτοιο σχεδιασμό νοείται η ένταξη της επιλογής αυτής σε αυστηρά κοινωνικοοικονομικά κριτήρια και είναι βέβαιο ότι οδηγεί σε αποφάσεις με ισχυρό πολιτικό χαρακτήρα σε σχέση με την δημοκρατία που επιφυλάσσουμε στα παιδιά μας και την εξέλιξη που οραματιζόμαστε για τη δημοκρατία και τους θεσμούς της. Μέσα σε αυτό το σαφές πλαίσιο, η επιλογή αυτή, εντάσσεται στον πολεοδομικό και αστικό σχεδιασμό, με σημαντικές οικονομικές, κοινωνικές, λειτουργικές και μορφολογικές παραμέτρους, και επεκτείνεται παραπέρα στην αρχιτεκτονική, με άμεσο αντίκτυπο στο κτιριακό απόθεμα του αστικού μας περιβάλλοντος, στο πολιτιστικό στίγμα της σύγχρονης κοινωνίας μας, σε πιθανούς συμβολισμούς, αλλά κυρίως στην οργάνωση των μέσων της χωρικής επικοινωνίας και της ταυτότητάς μας (αυτής της λεγόμενης εθνικής ή της πιο άτυπης των χαρακτηριστικών της κοινωνίας και του λαού μας) που την χτίζουμε, τη διοχετεύουμε και την υπερασπιζόμαστε μέσα από την πληροφορία του χώρου, των δομών και των μορφών. Έννοιες όπως ανοικτή κοινωνία, ελεύθερη κοινωνία, χωρίς στεγανά στην κοινωνική διαστρωμάτωση (κάστες), κοινωνία ίσων ευκαιριών, κοινωνία με κατανόηση, εγρήγορση, κοινωνία με συγκρότηση και οργάνωση κλπ δεν είναι ούτε απλές, ούτε τυχαίες και ούτε… δεδομένες!

Η παραπάνω προβληματική που… προφανώς απασχόλησε την νομοπαρασκευαστική του ΥΠΕΚΑ, κατάφερε να συμπυκνωθεί στην ακόλουθη φράση του άρθρου 23 του νομοσχεδίου:

«Στις περιοχές γενικής κατοικίας επιτρέπονται οι παρακάτω χρήσεις: (1) κατοικία, (2) κοινωνική πρόνοια, (3) εκπαίδευση, πλην τριτοβάθμιας, (4)…, (5)…, …».

Οι “10 εντολές” που έλαβε ο Μωυσής από το Θεό, ήταν μάλλον πιο επεξηγηματικές και αιτιολογημένες, αλλά η νομοπαρασκευαστική του ΥΠΕΚΑ προφανώς εκτιμά ότι υπόκειται σε λιγότερες δεσμεύσεις, έχει ευρύτερη αρμοδιότητα και πολύ μικρότερη υποχρέωση αιτιολόγησης…

Το σημαντικό, για να μπούμε και σε ζητήματα σχεδιασμού που εγείρει το θέμα, είναι ότι η επιλογή αποκλεισμού από τις περιοχές «Γενικής Κατοικίας» της τριτοβάθμιας – και μόνον – εκπαίδευσης δεν μπορεί να βρει καμία αιτιολόγηση απολύτως! Ξεκινώντας  από το φάσμα των επιστημονικών θεωριών και φτάνοντας μέχρι τις έρευνες πεδίου και σύγχρονες μελέτες για τις πόλεις δυσκολεύεται κανείς να εντοπίσει υπόβαθρο επιχειρημάτων που να διακρίνει και να εξαιρεί μια μόνον κατηγορία εκπαίδευσης από τις δραστηριότητες της πόλης και τις χρήσεις γης.

Το «μοντέρνο κίνημα» παρά την τεράστια συνεισφορά του (και όχι μόνο στην αρχιτεκτονική και το σχεδιασμό, αλλά και εν γένει στην αλλαγή του τρόπου σκέψης), απέτυχε κατά την πιο επιθετική και φιλόδοξη εκδοχή του (με την εφηβική ορμή των άγουρων τεχνολογικών κατακτήσεων των αρχών του 20^ου αιώνα και τις προοπτικές που αυτές διέγραφαν για το μέλλον) και η αποτυχία του αυτή έγκειται, κατά κύριο λόγο (ίσως και κατά μόνο λόγο), στην κυρίαρχη επιλογή της αυστηρής διάκρισης των λειτουργιών στα πλαίσια ενός – κατά τα πρότυπα της «μηχανής» αλλά τελικά απλοϊκού – εξορθολογισμού! Η διάκριση των χρήσεων του αστικού χώρου σε ζώνες κατοικίας, ζώνες εμπορίου και οικονομικών δραστηριοτήτων, ζώνες διοικητικών δραστηριοτήτων και ζώνες εκπαίδευσης οδήγησε σε παταγώδη αποτυχία με ευρύτατα projects κατοικίας όπως και projects πανεπιστημιακών campuses να απαξιώνονται από φαινόμενα εγκληματικότητας, απαρέσκειας και ανίας, κοινωνικής αποξένωσης, περιθωριοποίησης, δημιουργίας φαινομένων ερήμωσης στη διάρκεια του 24ώρου ή των εποχών, εγκατάλειψης, βανδαλισμών και τελικά γενικευμένης παρακμής. Η επιλογή αυτή άρδην αντικαταστάθηκε με την επικρατούσα – και σήμερα – λογική των δικτύων οργάνωσης των χρήσεων σε μεικτά μοντέλα διαχωρισμού/συνύπαρξης ώστε να επιτυγχάνεται μέσα από τη σωστή οργάνωση, ευταξία και αποφυγή άναρχων μοντέλων ανάπτυξης, χωρίς όμως να επιστρατεύεται ο απλοϊκός, αυστηρός διαχωρισμός χρήσεων και λειτουργιών.

Όμως εδώ, δεν έχουμε ούτε καν αυτό! Δεν έχουμε την απλοϊκή (αλλά λόγω ελλείψεως σχετικής εμπειρίας δικαιολογημένη, τότε) προσέγγιση της απόλυτης διάκρισης των λειτουργιών του «μοντέρνου» των αρχών του 20ού αιώνα. Όχι, γιατί οι χρήσεις στη “Γενική Κατοικία” του άρθρου 23 αναμειγνύονται, δίνοντας τη δυνατότητα να αναπτυχθεί ένα πλέγμα διαντίδρασης, εφόσον υπάρξει και οργάνωση των λειτουργιών και περιλαμβάνουν μάλιστα και αυτήν της εκπαίδευσης, όχι όμως της τριτοβάθμιας!

Πώς εξηγείται, λοιπόν, αυτή η εξαίρεση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από τις πόλεις μας;!

Πώς εξηγείται, όταν πλήθος ιστορικών πόλεων μεταξύ των οποίων οι σημαντικότερες ευρωπαϊκές, έχουν να επιδείξουν εξαιρετικά παραδείγματα ένταξης πανεπιστημίων (ιστορικών μάλιστα) στον αστικό τους ιστό με πλήρη, αρμονική συνύπαρξη και απόδοση αξίας και κύρους, τόσο στις φιλοξενούσες πόλεις, όσο και στα πανεπιστήμια; Η Αθήνα είναι ένα χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα, όπως είναι το Λονδίνο και πλήθος άλλων.

.....

Ανακεφαλαιώνοντας, κίνητρα στρατηγικού σχεδιασμού δεν εντοπίζονται (τουλάχιστον εντός του φάσματος των για το κοινό καλό επιλογών…) και ούτε θεωρίες, επιστημονικές προσεγγίσεις από έρευνες και μελετημένα παραδείγματα, εντοπίζονται που να υποστηρίξουν την επιλογή της εξαίρεσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από την “Γενική Κατοικία”… Και πριν προβούμε στο λογικό άλμα των κρυμμένων προθέσεων και της συνομωσιολογίας για την οποία θα κατηγορηθούμε (όπως και για τα ύποπτα πολιτικά κίνητρά μας) ας δώσουμε μια ακόμη ευκαιρία στο σχεδιαζόμενο άρθρο 23 να μας αποδείξει την λογική κάτω από την διατύπωση, εξετάζοντας την καθαρά πρακτική του διάσταση στο ελληνικό παράδειγμα.

Στην Ελλάδα λοιπόν, τα μεγαλύτερα ακαδημαϊκά ιδρύματα έχουν αναπτυχθεί, είτε σε κτιριακά συγκροτήματα εντός του αστικού περιβάλλοντος, είτε σε μορφές campus ως νησίδες του αστικού χώρου ή ως οργανώσεις άμεσα γειτνιάζουσες προς αστικούς χώρους. Αυτή η επιλογή ήταν συνάρτηση τόσο σχεδιασμού όσο και φυσικής ανάπτυξης αφού τα πανεπιστημιακά ιδρύματα λειτουργούσαν πάντα στη χώρα μας ως πόλος έλξης της αστικής ανάπτυξης ακόμη και όταν προγραμματίζονταν εκτός αυτής. Οι λόγοι, τουλάχιστον οι οικονομικοί, είναι προφανείς (και οδήγησαν στο απόλυτο “ξεχείλωμα” της επιλογής, ένα ΑΕΙ ή ΤΕΙ ή Στρατόπεδο ανά πόλη… για να ζει η πόλη). Ωστόσο δεν μπορούν αν παραγνωρισθούν τα οφέλη, σε κοινωνικό και σε πολιτιστικό επίπεδο που είναι τεράστια τόσο για τους σπουδαστές που ζουν την καθημερινότητα του πολίτη όσο και για τον αστικό πληθυσμό που συνυπάρχει με τον ακαδημαϊκό πληθυσμό που αποτελεί λίπασμα σε γόνιμο κοινωνικό έδαφος για την διατήρηση ανοικτών των κοινωνιών μας. Με το άρθρο 23 αυτή η γόνιμη σχέση διακόπτεται…

Όλες οι δραστηριότητες συμπεριλαμβανομένων, του εμπορίου, των υπηρεσιών, των συγκοινωνιών, των πολιτιστικών δρώμενων, της τάξης και της αστυνόμευσης κοκ, ωφελούνται καθώς οι ίδιες υποδομές απευθύνονται προς ακαδημαϊκούς και λοιπούς πολίτες χωρίς την ανάγκη εγκαθίδρυσης και διατήρησης ξεχωριστών τέτοιων υποδομών για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, που θα διόγκωνε τραγικά το κόστος των πανεπιστημιακών δομών! Με το άρθρο 23 νέες υποδομές θα είναι άμεσα αναγκαίες, ακόμη δε και νέοι θεσμοί…

Η εξωπανεπιστημιακή δυνατότητα εργασίας, ως – ειδικότερα τώρα εν καιρώ κρίσης –  μοναδική λύση για την διατήρηση της ιδιότητας του φοιτητή, είναι εφικτή λόγω της ζωής των φοιτητών στις πόλεις. Με το άρθρο 23 αυτό δε θα είναι πλέον δυνατό…

Τα ακαδημαϊκά ιδρύματα της χώρας μας, διαθέτουν ήδη εν λειτουργία, μεγάλες και αποδοτικές δομές εντός των περιοχών “Γενικής Κατοικίας”! Το άρθρο 23 δεν εξαιρεί ούτε τις υφιστάμενες τουλάχιστον δομές…

Σημαντική είναι η αστική περιουσία μεγάλων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων για την οποία, με παρότρυνση της πολιτείας, σχεδιάστηκε, υπό δυσμενέστατες οικονομικές συνθήκες, αξιοποίηση, και αφού τίποτα δεν πουλιέται ή ενοικιάζεται πια στον τόπο μας, οι χρήσεις που δόθηκαν ήταν… της ιδιόχρησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Με το άρθρο 23 όλες οι σχετικές μελέτες που αφορούν άμεσα και τη βιωσιμότητα των πανεπιστημίων, πάνε στα σκουπίδια…

Με τη συγκεκριμένη διάταξη του άρθρου 23, το κράτος καλείται:

χωρίς μελέτη και σχεδιασμό και χωρίς πρόγνωση, να αποκαταστήσει τις δομές και την λειτουργία των ιδρυμάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και να στηρίξει τον σχεδιασμό τους για διατήρηση του επιπέδου ή μεγαλύτερη ανάπτυξη,

να βρει του πόρους, υπό συνθήκες εθνικής οικονομικής κατάρρευσης για να δημιουργήσει και να στηρίξει δομές και υποδομές,

να ελέγξει και να ισορροπήσει τη ζημία για τις οικονομίες των πόλεων,

να αντιμετωπίσει συνέπειες που θα προκύψουν στην πορεία από την υιοθέτηση ενός πλήρως αποτυχημένου, εξ αρχής, μοντέλου διαχωρισμού κοινωνίας και ακαδημαϊκού πληθυσμού.

.....

Ωραία λοιπόν…

Σε κάθε περίπτωση αφού προφανή οφέλη από τη διάταξη αυτή δεν προκύπτουν τότε θα πρέπει να αναζητήσουμε έξω από τους προφανείς αποδέκτες τον ωφελούμενο…

Ποιος ωφελείται όταν σε εποχές συνεχώς επιδεινούμενης κρίσης και ενός βίαιου μετασχηματισμού της κοινωνίας με διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής  απομακρύνεται η κοινωνία από τη νεολαία της και μάλιστα από το κομμάτι αυτό της νεολαίας που εκπροσωπεί τη σκέψη, την πρόοδο, την υψηλή ποιότητα και συγκεντρώνει τις προσδοκίες της κοινωνίας για ένα καλύτερο αύριο;

Ποιος ωφελείται από μια κοινωνία η οποία, μέσα στην βαθειά κρίση της, αποστερείται από σημαντικό κοινωνικό κεφάλαιο, ενώ περιθωριοποιημένες ή μη, ακραίες εκδοχές της νεολαίας της, εκφραστές του χουλιγκανισμού, του ρατσισμού, του φασισμού και των διαφόρων εκδοχών τους, θα λυμαίνονται το άστυ;

Δε θα μπούμε στο κομμάτι της κινδυνολογίας και της συνωμοσιολογίας… απλά σκεφθείτε το… 

Για του λόγου το αληθές, ιδού η εν λόγω διαβούλευση:

(anoikta-pedia.blogspot.com)

ArchOikos_____________